یک سیستم اعلام حریق مجموعه ای از تجهیزات است که برای آشکارسازی علائم حریق و هشدار دادن از طریق تجهیزات شنیداری و دیداری در زمانی که دود، آتش، مونوکسید کربن و یا دیگر علائم حریق بوجود می آید، استفاده می شود.

امروزه از سیستم های اعلام حریق به طور گسترده در ساختمان ها و اماکن مسکونی و صنعتی استفاده می شود تا خسارت های ناشی از حریق را به حداقل برسانند و همچنین برای اطلاع دادن به ساکنین ساختمان در مواقع بروز حریق از این سیستم ها استفاده می شود تا حدالامکان از تلفات جانی جلوگیری شود. برای تشخیص حریق از اثرات سه گانه آن یعنی دود و حرارت و شعله استفاده می شود.

سیستم اعلام حریق متعارف

این سیستم از قدیمی ­ترین انواع سیستم اعلام حریق است که به دلیل سادگی در استفاده و بهره برداری و نیز مقرون بصرفه بودن، همچنان مورد استفاده قرار می­ گیرند. در این سیستم، چند آشکارساز و شستی اعلام حریق که یک زون از ساختمان را پوشش می­ دهند، در قالب یک مدار بهم پیوسته به کنترل پنل متصل می ­شوند.

معمولا برای تشخیص بهتر و سریع­تر مکان حریق در زمان آتش سوزی، یک فضای تحت نظارت به تعدادی زون تقسیم می ­شود. یک نقشه راهنما از فضای حفاظت شده یا ساختمان، که در آن هر زون مشخص شده نیز تهیه می ­شود و کنار پنل نصب می­ شود. در هر کدام از این زون­ ها، تعدادی المان مختلف از جمله آشکارساز دود، گرما، شعله، شستی و … نصب می ­شود. در زمان وقوع آتش سوزی، ضمن به صدا درآمدن آلارم، زون مربوطه نیز بر روی کنترل پنل مشخص می­ شود. لذا با مراجعه به همان زون، می­ توان اقدام به خاموش کردن حریق کرد.

از مزایای این سیستم می­توان به سادگی آن برای استفاده در ساختمان ­های کوچک، مدارس، مراکز خرید و … اشاره کرد. نگهداری از آن نیاز به آموزش پیچیده ­ای ندارد. اما در ساختمان­ های بزرگ و مناطق وسیع­ تر، استفاده از آن نه تنها ساده نیست، بلکه پیچیده و پر هزینه خواهد بود.

در سیستم متعارف، موقعیت المانی که در وضعیت آلارم است مشخص نیست. با این حال با تقسیم کردن منقطه به چند زون، می­ وان پیدا کردن محل آلارم را کمی ساده ­تر کرد. برای مثال، طبقه اول در یک مجموعه می­ تواند به عنوان زون ۱ و طبقه دوم به عنوان زون ۲ سیم کشی شود. در این صورت، زمانیکه آلارم ایجاد می­شود، با روشن شدن LED هر کدام از زون­هایی که در وضعیت آلارم است، به راحتی می­توان فهمید این آلارم از طبقه اول است یا طبقه دوم.

سیستم اعلام حریق آدرس پذیر

بر خلاف سیستم متعارف، این سیستم می­تواند وضعیت تمام اجزاء را در ایجاد آلارم، از طریق میکروپروسسور و نرم افزار منحصراً کنترل و بررسی کنند و در واقع یک سامانه هوشمند است که تمام ورودی و خروجی ها را کنترل می­ کند.

مانند سیستم متعارف، سیستم آدرس پذیر نیز شامل یک یا چند مدار متشکل از تعدادی آشکارساز، ماژول، شستی و … است که در کل منطقه تحت پوشش پخش شده اند، با این تفاوت که در سیستم­ های آدرس پذیر، هر المان آدرس منحصر بفردی دارد. در این سیستم، پیداکردن محل حریق از روی آدرس المانی که در وضعیت آلارم است روی نمایشگر پنل، بسیار ساده است.

همچنین این سیستم ضریب اطمینان بالایی دارد. در صورت بروز آلارم از جانب آشکارسازها، کنترل پنل ابتدا یک بار آن­ را را ریست می­ کند. در اغلب موارد چنانچه آلارم خطا، به دلیل عواملی مانند حشره، گرد  غبار و .. باشد، با این ریست برطرف می­ شود. اما اگر این آلارم واقعی باشد، آشکارساز مجدد به وضعیت آلارم رفته و این بار کنترل پنل وضعیت اضطراری را فعال می­ کند. بنابراین درصد آلارم­ های خطا کم می ­شود.

از دیگر مزایای این سیستم، مشخص شدن وضعیت هر آشکارساز است. اینکه آشکارساز چند درصد تمیز است و آیا نیاز به تمیز شدن دارد یا خیر. بنابراین نیازی به صرف زمان طولانی برای تمیز کردن تمام آشکارسازها نیست و تنها آشکارسازی که گرد و غبار دارد شناسایی شده تمیز می­ شود.

وجود ایزولاتورها در این سیستم باعث می­ شود تا در صورت وجود اختلالی در مدار هر بخش، همچنان بخش­ های دیگر با کنترل پنل در ارتباط باشند. (هر بخش از تعداد مشخصی المان (آشکارساز و …) به همراه یک ایزولاتور تشکیل شده است)

مقایسه سیستم متعارف و آدرس پذیر

سیستم اعلام حریق متعارف	سیستم اعلام حریق آدرس پذیر
المان­ ها بدون آدرس هستند.	هر المان آدرس منحصر بفرد دارد.
در هنگام آلارم، تنها مداری که المان تحریک شده در آن قرار دارد مشخص می­شود.	در هنگام آلارم، موقعیت المانی که تحریک شده به صورت دقیق مشخص می­­شود.
امکان وجود آلارم خطا بیشتر است.	بعد از هر آلارم، کنترل پنل آن آلارم را ریست می­ کند. چنانچه آلارم خطا باشد، با این ریست برطرف می­شود.
امکان اعلام وضعیت آشکارسازها وجود ندارد.	می­ توان از وضعیت هر آشکارساز مطلع شد (برای مثال، میزان گرد و غبار و …)
نصب و راه اندازی ساده است.	نصب و راه اندازی به نسبت پیچیده­ تر
نیاز به آموزش خاصی برای پرسنل نگهداری نیست.	آموزش­ های لازم جهت کار با کنترل پنل باید به پرسنل نگهداری داده شود.
هزینه نصب و راه اندازی برای مناطق کوچک بسیار مقرون بصرفه است.	برای کاربردهایی با مناطق تحت پوشش کوچک بصرفه نیست، اما در مناطق وسیع­تر مقرون بصرفه است.
هر المان، به سیم جداگانه نیاز دارد.	یک سیم لوپ برای نصب تعدادی المان در نظر گفته شده است. (مصرف سیم کمتر)
مدار، تنها از یک سمت به کنترل پنل وصل است.	مدار از دو سمت به کنترل پنل وصل است. (اگر از یک سمت سمت قطع شود، ارتباط از سمت دیگر همچنان برقرار است).

سیستم­های اعلام حریق بی سیم (wireless)

در موارد خاص که امکان سیم کشی وجود ندارد، یا هزینه سیم کشی بسیار قابل ملاحظه خواهد شد یا در مواردی که پس از اتمام کار، نیاز به نصب سیستم اعلام باشد و امکان سیم کشی روکار مهیا نباشد و همچنین در سیسم حمل و نقل عمومی بسیار مناسب خواهد بود. امکان نصب تعداد زیادی آشکارساز و … بدون نیاز به سیم کشی در این سیستم وجود دارد. این سیستم، با پروتکل سیستم آدرس پذیر کار می­کند. بنابراین تمامی مشخصات سیستم آدرس پذیر را دارد.

برای افزایش ایمنی ، بهینه کردن ارتباطات و اجرای سیستم­هایwireless، از شبکه های (LSN (local security network استفاده می کنند به این صورت که مجموعه ای از آشکارسازها (مثلا مربوط به یک طبقه) به صورت رادیویی به یک دریافت کننده ارتباط دارند و مجموعه ای از این­ ها با ارتباط به کنترلر مرکزی یک شبکه ایمن و انعطاف پذیر قابل گسترش ایجاد می­ کنند. سیستم اعلام حریق بی سیم LSN در باند جدید ۸۶۸-۸۷۰ (MHz SRD (Short Range Devices کار می­کند که برای فن آوری های ایمنی اختصاص داده شده است. باند SRD خالی از باند آزاد موج بلند برای کاربردهای ارتباطات رادیویی غیر حرفه ای (رادیو آماتور)، صنعتی ، پزشکی با قدرت پخش بالاست.

سیستم اعلام حریق دستی

سیستم اعلام حریق دستی از طریق شستی یا اهرم فعال شده  آلارم تخلیه را به صدا در می­آورد و به مردم حاضر در منطقه هشدار حریق می­دهد. این سیستم، هوشمند نیست و به واسطه نیروی انسانی، بدون آشکارساز و … فعال می­شود. استفاده از این سیستم تا حدودی منسوخ شده و پنل ­های اعلام حریق جایگزین آن­ها شده ­اند.